Brojčano mala, ali izuzetno važna, jevrejska zajednica u Višegradu s kraja 18. i prvih decenija 19. stoljeća ostavila je dubok trag u ovom gradu. Kako njihova djela ne bi bila zaboravljena, istraživanja o njihovom životu i radu provode se u Srednjoškolskom centru „Ivo Andrić“ kroz studiju „Višegradski Jevreji, sugrađani kojih više nema“.
[ads1]
Jevreji su bili prvi koji su u Višegradu imali privatne biblioteke. U jevrejskim porodicama bili su i prvi klaviri u tom gradu. Oni su bili ti koji su širili evropski duh i podsticali sve mještane na razvoj ovog gradića. Sjećanje na njihova djela čuva profesor Divna Vasić.
DIVNA VASIĆ, ravnateljica Srednjoškolskog centra “Ivo Andrić”
„Njihov dolazak u BiH, odnosno u Višegrad bio je ekonomski opravdan, zato što se otvaraju veliki radovi, gradi se uskotračna pruga Sarajevo-Višegrad, drumovi, putevi, eksploatiše se drvo i rudna bogastva, a kako kaže Andrić novca je bilo u ogromnim količinama. Njihovo kulturno naslijeđe je veliko i znamenito i pored sinagoge koja i dan danas postoji i jevrejskog groblja u glavnoj ulici postoje i jevrejske kuće i jevrejske zgrade tog doba“
U periodu između dva svjetska rata u Višegradu je bilo 260 Jevreja i imali su najljepšu sinagogu u Bosni i Hercegovini. No, ona nije više u funkciji od smrti posljednjeg Jevreja u ovom gradu. Profesor Vasić je istražila i sudbine likova Jevreja u Andrićevim djelima.
[ads2]
DIVNA VASIĆ, ravnateljica Srednjoškolskog centra „Ivo Andrić“
“Najpozantija jevrejka višegradska zahvaljujući romanu „Na Drini ćuprija“ je Loti Celermajer Lotika koja je proživjela u Višegradu 58 godina i u potpunosti bila Višegrađanka. Ona je doživjela taj san došla je za boljim životom u Višegrad, vodila je čuveni hotel čiji je stvarni vlasnik bio njen zet Ciler, enormno se obogatila i doživjela jedan ekonomski i moralni pad“
Višedecenijski napori ove profesorke i istraživanja o zajednici Jevreja prepoznali su i u Andrićevoj zadužbini u Beogradu, Univerzitetu u Gracu i brojnim regionalnim književnim časopisima koji su objavili njene radove. Svoja znanja prenosi i učenicima Srednje škole.
MARIJA ĐURĐEVIĆ, učenica Srednjoškolskog centra „Ivo Andrić“
„Meni je bilo najzanimljivije posjeta jevrejskom groblju i njegovo uređivanje, zbog činjenice da mnogi učenici nisu znali da se ono nalazi na tom području, te smo se kroz tu aktivnost upoznali sa znamenitim Jevrejima Višegrada, kao i sa mjesto gdje oni počivaju“
Jevreja odavno nema u gradu na Drini, ali im je vječnost obezbijedio u svom djelu, Ivo Andrić. Profesor Divna Vasić svojim istraživanjima čuva sjećanje na ovu zajednicu.
