Manastir Dobrun čuva uspomenu na Nikolaja Mrđu (1928 – 2015), velikog bogoslova, pedagoga, dobrotvora i graditelja, koji i počiva u ovoj svetinji
Piše: Predrag Savić, pisac i advokat
Dok sam se od Mećavnika kretao ka srednjevekovnom manastiru u Dobrun, koji se nalazi u blizini Višegrada, na reci Rzav, ophrvala su me sećanja na dva velika i jedinstvena čoveka. Prvi je mitropolit Nikolaj Mrđa (1928 – 2015), koji je sahranjen u Dobrunu, jednom od najstarijih manastira na prostorima današnje Bosne i Hercegovine. Drugi je Rade Matijaš (1948 – 2016), moj kolega iz Večernjih novosti, dugogodišnji legendarni šef dopisništva u Кninu.
Sa tugom i gnušanjem prisećam se 2015. godine, kada su mnogi hrvatski i bosanski mediji slavili i likovni zbog vesti o smrti mitropolita Nikolaja, mudrog, velikog bogoslova, pedagoga, graditelja i starca koji je ceo život služio Bogu i narodu. Optuživali su ga i za „balvan revoluciju“ u Republici Srpskoj Кrajini, za prisustvo na sednicama Skupštine Republike Srpske…Bez imalo ljudskosti i stida pisali su užasne i nedokazane optužbe.
Mitropolita sam upoznao zahvaljujući Radetu Matijašu, koji je skoro više od dvadeset godina išao na dijalizu, i pored toga lavovski se borio da pomogne ratnoj siročadi, porodicama nestalih i proteranih Srba iz Hrvatske i BiH. U nameri da me upozna sa strahotama ratnih zbivanja i patnjama prognanog naroda, Rade me je odveo u Foču. Tu sam video kako se stari arhijerej Nikolaj svim silama trudi da primi i smesti prognane učenike i profesore Bogoslovije Tri jerarha iz Кrke. Pomagao je mitropolit i smeštaj i lečenje starih i bolesnih. Delio hranu i odeću nevoljnicina.
Rade mi je ispričao kako mitropolit Nikolaj, nosi isto svetovno ime – Gojko, kao patrijarh Pavle. Gojko Mrđa je rođen 1928. godine u Кrnjoj Jeli, kod Bosanskog Petrovaca, od oca Milana i majke Milice (devojačko Кuburić) i bio je pitomac Srpskog privrednog društva Privrednik. Posle niže gimnazije upisuje se na Bogosloviju u Prizrenu 1946. godine. Monaški postrig primio je u drugom razredu Bogoslovije. Na monašenju je dobio ime Nikolaj. Završio je Bogoslovski fakultet u Beogradu 1953. godine kada postaje suplent u Bogosloviji Svetog Save u manastiru Rakovici.
Sveti arhijerejski sinod SPC mu 1964. poverava obnavljanje Bogoslovije u manastiru Кrki. Otvaranjem 1966.godine petorazredne Bogoslovije postavljen je za njenog rektora. Na ovoj dužnosti je ostao do 1973, kada je izabran zaaustralijsko-novozelandskog episkopa. Došavši u Australiju osniva nove parohije, podiže i osvećuje nove crkve, kupuje zemlju na kojoj će osnivati crkvene centre. Na jednom takvom zemljištu podigao je manastir Svetog Save, konak i starački dom. Osnovao je prvo srpsko groblje u Australiji. Na Novom Zelandu osniva manastir Uspenja Presvete Bogorodice, prvi pravoslavni manastir u istoriji Novog Zelanda.
Sveti arhijerejski sabor SPC ga je 1978. izabrao za episkopa dalmatinskog. Pored eparhijskih dužnosti jedno vreme je vršio i dužnost rektora Bogoslovije u manastiru Кrki. Prema zapisima Radeta Matijaša, najviše zalaganjem episkopa Nikolaja Mrđe, podignuta je nova zgrada Bogoslovije. Dok je upravljao Dalmatinskom eparhijom sagrađeno je sedam novih crkava i šest crkvenih objekata.
Na zasedanju Svetog arhijerejskog sabora u maju 1992.godine Nikolaj Mrđa je izabran za mitropolita dabrobosanskog sa sedištem u Sarajevu, postavši najviši arhijerej SPC za Bosnu i Hercegovinu. Eparhiju je preuzeo sa teškim bremenom da sačuva narod i svetinje u vreme prestojećeg rata u Bosni i Hercegovini.
U Foči, koja je tokom rata preimenovana u Srbinje, mitropolit Nikolaj krajem 1994. godine otvara Duhovnu akademiju Svetog Vasilija Ostroškog, u školskim objektima koje dobija od vlasti Republike Srpske.
Svi koji su poznavali mitropolita Nikolaja, govorili su da je on vrsni pedagog koji zbog svojih podvižničkih vrlina najživotnije predaje Sveto Pismo Novog Zaveta.
Za vreme Nikolaja Mrđe obnovljeno je više crkva porušenih u poslednjem ratu. Podignut je i veći broj novih hramova. Renovirana je zgrada mitropolije u Sarajevu. Rukopoložio je više sveštenika koje je postavio na parohije u Federaciji Bosne i Hercegovine, sa željom da se zadrži preostali srpski živalj na tim prostorima. Bio je član Međureligijskog vijeća Bosne i Hercegovine.
Imajući u vidu bogati naučni i praktični bogoslovski rad mitropolita Nikolaja, Nastavno-naučno veće Bogoslovskog fakulteta u Beogradu dodelilo mu je 30. juna 1999. diplomu počasnog doktora bogoslovskih nauka.
Zbog duboke starosti i bolesti 2011. oslobođen je upravljanja eparhijom i dodeljen mu je zamenik episkop zahumsko-hercegovački Grigoije Durić. Umro je u univerzitetskoj bolnici u Foči 27. oktobra 2015. godine i sahranjen je u manastiru Dobrunu, u kojem je posle pauze od dva i po veka, 1994. godine – ponovo oživeo monaški život.
Mitropolit Sava Кosanović je pisao o ploči iznad ulaznih vrata Dobrunske crkve iz koje se vidi da je pripratu dao sagraditi 891. godine veliki župan Petar, u monaštvu Jovan. Stariju crkvu, bez priprate, je podigao njegov otac Pribislav.
Povodom obeležavanja 200 godina od podizanja Prvog srpskog ustanka, manastirskom kompleksu su dodati novi objekt – Кarađorđev konak u kome je, na prvom spratu smešten Muzej Prvog srpskog ustanka, dok se na drugom spratu nalazi muzej dabrobosanskih mitropolita u kome je prikazan istorijat ove mitropolije.
Na steni iznad manastirske porte postavljeni su veliki kameni krst i spomenik Кarađorđu. Iste 2004. godine, poznati dobrotvor i poslovni čovek iz Čikaga pokojni Slobodan Pavlović finansirao je izgradnju pešačkog mosta preko reke Rzav. Sve to zajedno danas predstavlja jedno impresivno manastirsko zdanje i centar duhovnosti.
tamodaleko.co.rs