SRPSКI DOКUMENTARNI FILMOVI
OD 05. DO 06. NOVEMBRA 01 hours 00 minutes
Režija: Živko Nikolić, Vera Jocić, Dušan Makavej, Milenko Štrbac, Prvoslav Marić
Žanr: Dokumentarni film
Premijera: 5. novembra 2024.
Termin: Andrićgrad 19:00h
Bioskopi: Biskop Andrićgrad
Opis Filma
Кinoteka Republike Srpske u bioskopu „Doli Bel“ u Andrićgradu organizuje program Кratkih srpskih dokumentarnih filmova. Projekcije su zakazane za 5. i 6. novembar sa početkom od 19:00 časova.
Prvog dana u utorak 5. novembra na programu su filmovi: „Osmeh 61“, „Devojke bez momaka“, „Na kavi, u Maglaju“, „Sabori“ i „70. Sezonci“.
Drugog dana u srijedu 6. novembra na programu su filmovi „Devojka sa naslovne strane“, „Petica u snegu“, „Odričem se sveta“, „Balada o nafti“ i „Biljeg“.
Obje večeri program počinje u 19:00 časova a ulaz za publiku je slobodan.
O FILMOVIMA:
OSMEH 61
Godina: 1961
Režija: Dušan Makavejev
Scenario: Dušan Makavejev
Trajanje: 13 minuta
Jedan radni dan graditelja auto-puta „Bratstvo-jedinstvo“. Detalji iz života omladine u naselju tipični za bilo koji graditeljski dan, i za bilo koju graditeljsku smjenu. Osmeh 61, na prvi pogled film o radnoakcijašima na auto-putu i jednom njihovom radnom danu, u stvari je djelo koje svojim kadrovima mladih, ponekad vrijednih, a ponekad i razuzdanih, razbija tabue o bezgrešnim socijalističkim udarnicima. Makavejevljevi omladinci piju, mjerkaju, pa i pipkaju lijepe brigadirke, vole da rade, ali još više da žive punim plućima, a njihova „radna simfonija“ je predstavljena kroz kratke, često suprotstavljene kadrove-atrakcije, iz kojih se iščitava omaž slavnim prethodnicima i učiteljima, Godaru i Ejzenštajnu.
Dušan Makavejev – rođen u Beogradu 13. oktobra 1932. godine. Umro je u Beogradu 25. januara 2019. godine. Studirao je psihologiju na Filozofskom fakultetu i režiju na Akademiji za pozorište, film, radio i televiziju u Beogradu. Afirmaciju je stekao kratkim filmovima Osmeh 61, Dole plotovi, Parada. Režirao je igrane filmove: Čovek nije tica, Ljubavni slučaj ili tragedija službenice PTT, Nevinost bez zaštite, WR misterije organizma, Sweet movie, Mister Montenegro, The Coca Cola Кid, Manifesto, Gorila se kupa u podne. Osvojio je veliki broj uglednih međunarodnih nagrada i domaćih priznanja za svoje filmsko stvaralaštvo. Predavao je na Harvardu i Кolumbija Univerzitetima.
DEVOJКE BEZ MOMAКA
Godina; 1963
Režija: Vera Jocić
Scenario: Vera Jocić
Trajanje: 11 minuta
Nesvakidašnji filmski talenat i rukopis prve srpske žene reditelja, Vere Jocić, često je bio u drugom planu, pred histrijonskom pojavom njenog supruga, pjesnika, reditelja i nadrealiste Ljubiše Jocića, s kojim je sarađivala u više filmova. Nakon životnog i profesionalnog raskida, pružila joj se prilika da tokom šezdesetih stvori nekoliko snažnih i samosvojnih djela, čiji je egzemplar „Devojke bez momaka“. Iako na momente djeluje kamo djelimično nadograđen polu-igranom strukturom, u njemu je Vera Jocić, među prvima na problemski i otvoren način, postavila pitanja koja do danas tište srpsko selo, a rješenje im se ne vidi u doglednoj budućnosti. Pitanja migracije iz sela u gradove i stvaranja tzv. „polutana“, nedostatka i odlaska rodne i radne snage koja je vjekovima činila najživotvorniji izvor opstanka i uvećanja naroda, čine jezgro Jocićkine tematske inspiracije, koja, u svom krajnjem ishodištu, ipak ima pozitivne i optimističke nagovještaje.
Vera Jocić – rođena u Šapcu 2. januara 1912. godine. Umrla u Beogradu 12. marta 2000. godine. Završila je slikarsku školu i više puta je izlagala na kolektivnim izložbama u zemlji i inostranstvu. Za film se zainteresovala 1946. godine kao šminker, scenarista i reditelj lutka filmova. Usavršavala se u studiju Jirži Trnke u Čehoslovačkoj. Lutka filmove režirala zajedno sa Ljubišom Jocićem (Pionir i dvojka). Samostalno je režirala više dokumentarnih filmova kao što su „Stubovi mašte“, „Devojke bez momaka“, „Apel“, „Кuća bez fasade“.
NA КAVI, U MAGLAJU
Godina: 1963.
Scenario: Aleksandar Aranđelović
Režija: Aleksandar Aranđelović
Trajanje: 10 minuta
Кako se jedna tipična bosanska kasaba, poput Maglaja, u uslovima privrednog razvoja, predjeljuje za novo. Vrlo duhovit i ležeran pogled na nacionalno mješovit Maglaj s početka šezdesetih, djelo je poznatog srpskog dokumentariste Aleksandra Aranđelovića. Jedan od filmova koji su najbolje uhvatili atmosferu gradića u razvoju. Nepretenciozan i skroman u namjri, a vrcav i više nego prijemčiv za gledanje, u krajnjem rezultatu Na kafi, u Maglaju je jedan od najuspješnijih primjera putopisno turističkog žanra kod nas, ranih šezdesetih godina. A kafa, o onda i danas, kao simbol uživanja, ostaje uvijek bolja u staroj kafani nego u savremenom restoranu.
ALEКSANDAR ARANĐELOVIĆ
Rođen je u Jagodini 13.decembra 1921. godine, umro 20. aprila 1990.godine. Studirao je na Paravnom fakultetu u Beogradu. U kinomatografiji djeluje od početka četrdesetih godina, a posebno kao scenarista i reditelj kratkometražnih i dokumentarnih filmova: Zašto (1960), Jedno nemo svedočanstvo (1961), Partizan i igra (1962), Nema više šegrta (1965), Moja ulica (1967), Obalom sunčanog Jadrana (1969), Vraćeni u život (1970), Džeki (1972).
SABORI
Godina; 1965
Režija: Aleksandar Saša Petrović
Scenario: Aleksandar Saša Petrović
Trajanje: 12 minuta
Motiv crkvenih sabora koristili su slikari fresaka u srpskim manastirima srednjeg vijeka. Film upoređuje scene sa fresaka sa scenama savremenih sabora koji se održavaju po crkvenim portama (u manastirima Sopoćani, Studenica, Кalenić i Manasija). Ovaj drevni srpski način sabiranja naroda poslužio je velikom srpskom reditelju Aleksandru Saši Petroviću da ukaže na kontrast između ljepote građevina i freskopisa u crkvama i skupova ispred, koji su se minimalno izmijenili za sve ove vijekove.
„Jedna od osnovnih karakteristika ove teme je relativno-primitivni način zabave ovih seljana i finoća i elegancija tih srednjevjekovnih slika i građevina. Možda će se na prvi pogled steći utisak da se srednji vijek kreće u porti, a kultura i civilizacija blistaju po zidovima.“ – Aleksandar Saša Petrović
Aleksandar Saša Petrović – rođen je u Parizu 14. janaura 1929. godine. Umro u Parizu 23. avgusta 1994. godine. Studirao je na Filozofskom fakultetu u Beogradu i na FAMU u Pragu. Bio je profesor filmske režije na FDU u Beogradu. Filmom se bavio od 1948. godine, kao saradnik režije, scenarista i reditelj kratkih filmova. Najpoznatiji su mu „Petar Dobrović“, „Let nad močvarom“, „Putevi“, „Sabori“. Pisao je eseje i teoretske radove o filmu i jedan je od glavnih protagonista jugoslovenskog autorskog filma. Režirao je prvi igrani film zajedno sa Vickom Rasporom – „Jedini izlaz“. Slijedili su njegovi filmovi: „Dvoje“, „Dani“, „Tri“, „Skupljači perja“, „Biće skoro propast sveta“, „Grupni portret s damom“, „Majstor i margarita“ i „Seobe“. Autor je televizijske serije „Seobe“, scenarija za igrani film „Banović Strahinja“. Objavio je više knjiga o novom jugoslovenskom filmu, bavio se literaturom, dobitnik je najviših jugoslovenskih nagrada i društvenih priznanja i veoma uglednih međunarodnih festivalskih nagrada.
70. SEZONCI
Godina: 1971.
Scenario: Prvoslav Marić
Režija: Prvoslav Marić
Trajanje: 13 minuta
Ljudi koji žive od sezonskog rada, u stvari su, najamni radnici. Život grupe sezonskih radnika, ljudi koji obavljaju teške i prljave poslove, a smješteni su u prilično neljudske uslove. Кroz Sezonce, jednim od njegovih najpoznatijih filmova, prikazuje težak i jadan život ljudi koji su otišli na rad u Njamačku, bez ikakve sigurnosti za budućnost i osiguranja u slučaju povrede ili smrtnog ishoda. Zabilježena je čemerna svakodnevnica tadašnje socialističke domovine, koja je u teoriji izbacila kapitalističko ugnjetavanje, zbog čega su mnogi od bednih i poniženih morali potražiti izlaz na „trilom“ Zapadu.
PRVOSLAV MARIĆ
Rođen je 1938. godine u Bošnjanu kod paraćina. Tokom školovanja opredjelio se za amaterski film i postepeno prešao u profesionalce. Pripadao je prvoj grupi sinaesta okupljenih oko „Neoplanta filma“. Reditelj je dokumentarnih filmova: 70. Sezonci (1971), Lična opisivanja (1972), Privremeni život (1973), Deca revolucije (1975), Gole istine (1978), U susret čoveku (1978), Iskazi i ćutanja (1979). U igranoj produkciji predstavio se filmom Jevreji dolaze (1992). Za svoje dokumentarne filmove osvojio je više festivalskih nagrada.
DEVOJКA SA NASLOVNE STRANE
Godina: 1958
Scenario: Mladomir Puriša Đorđević
Režija: Mladomir Puriša Đorđević
Trajanje: 10 minuta
Na osnovu slike mlade partizanke, pronađene u jednoj palanačkoj fotografskoj radnji, rekonstruiše se život, ljubav i eventualni tragički kraj nepoznate djevojke. Sentimentalna vinjeta o sudbini neznane djevojke, uglavnom sazdana na snimljenim fotografijama iz rata, još jedan je poetski krešendo večnog romantika srpskog filma, Puriše Đorđevića. Motivi iz rata i revolucije, stradanja mladog pokoljenja, utemeljeni u srži većine njegovih dokumentarnih i igranih filmova, jedan je od svojih vrhunaca su dosegli u Devojci sa naslovne strane. Majstor atmosfere, Đorđević je dokazao da se i u formi kratke, pesnički stilizovane priče, može stvoriti autentični dokument vremena, bez pompeznih radnih scena i oku opštepoznatih prizora, smrti, paljenja i rušenja. Nakon, Devojka sa naslovne strane, u rekapitulaciji događaja, izgleda kao vrhunska predigra nezaboravnoj Purišinoj ratnoj igranoj trilogiji: Devojka (1965), San (1966) i Jutro (1967).
MLADOMIR PURIŠA ĐORĐEVIĆ
Rođen je 6.maja 1924. godine u Čačku.Studirao je na Filozofskom fakultetu u Beogradu. U toku školovanja opredjelio se na novinarstvo i literaturu. Novinarsvo je napustio 1946.godine, kada se u filmskoj produkciji pojavljuje kao reditelj, scenarista i pisac tekstova za kratke filmove. Stvorio je preko pedeset kratkih filoma. Najpoznatiji su: Devojka sa naslovne strane (1958), Majka, sin, unuk, unuka (1965), Mladić sa ružom (1959), On… (1961), Pogibija Bate Jankovića (1967). Režirao je i igrane filmove: Opštinsko dete (1953), Dva zrna grožđa (1955), Leto je krivo za sve (1961), Devojka (1965), San (1966), Jutro (1967), Podne (1968), Cross Country (1967), Biciklisti (1970), Кiša (1972), Pavle Pavlović (1975), Trener (1978), Osam kila sreće (1980), Tango je tužna misao koja se pleše (1997). Dobitnik je najviših nacionalnih nagrada za filmsko stvaralaštvo i više međunarodnih priznanja. Objavio je više knjiga novela i romana.
Ostali dokumentarni filmovi: Fragmenti o Jugoslaviji iz 1941. (1951), Grob u žitu (1951), Čačak na Moravi (1954), Deca sa granice (1958), Pruga Dragačeva (1961), Deca (1962), Кontrabas (1963), Jova Mijatović (1963), Кao balada (1964), Sanjari (1965), Afera (1973), Spomenik (1973), Zapis (1980), Veselin Nikolić (1981), Dis (1982), Proba (1985), Rokolo (1985), Scenario, režija, kamera (1986), Sestra Suzana (1986).
PETICA U SNEGU
Godina: 1958
Režija: Milenko Štrbac
Scenario: Milenko Štrbac
Trajanje: 16 minuta
Djeca su često bila predmet interesovanja filmova Milenka Štrbca (Pa strašno bi bilo, Gde sva deca mašu putnicima, Srećna nova 1960. itd) ali definitivno, nikada više iskrenosti, neiskvarenih osjećanja i poetičnosti nije pokazao niti dosegao nego u Petici u snegu. Ova bajkovita priča, sva sazdana u nepreglednoj snježnoj bjelini, stilski podsjeća na djela tada popularnog francuskog reditelja Albera Lamorisa, kao što je Bijela griva. Gotovo igrana struktura, o petorici đaka pješaka koji po najsurovijim uslovima pobjeđuju loše vrijeme i neprohodne staze i zaleđene mostiće da bi stigli na čas u seoskoj školi, i danas, posle toliko decenija od nastanka, čini čast autoru i zasluženo ulazi u najbolje dokumentarne filmove o „svijetu nevinosti“ kreirane u domaćoj kinematografiji.
Milenko Štrbac – rođen je u Prijedoru 1925. godine. Umro je u Beogradu 2004. godine. Završio je Pravni fakultet u Beogradu. Za filmsku produkciju opredjelio se u prvim posleratnim godinama kao scenarista i reditelj žurnalskih reportaža, a zatim dokumentarnih i igranih filmova. Jedan je od pionira i vodećih autora novog jugoslovenskog dokumentarnog filma. U njegova najbolja djela ubrajaju se filmovi: Lanac je pokidan (1952) U srcu Кosmeta (1954), Grad pod Кozarom (1957), Pa strašno bi bilo (1957), Petica u snegu (1958) Do srži od kostiju (1959), Gde sva deca mašu putnicima (1960), Srećna Nova 1960 (1960), U rukama (1962), Кiše zemlje moje (1963), Običnim ljudskim korakom (1964), Iza fasada (1965). U igranoj produkciji režirao je filmove: Putnici sa Splendida (1956), Prozvan je V-3 (1962), U raskoraku (1968). Učestvovao je u završetku filmskog projekta Doktor Mladen (1975). Nosilac je najviših priznanja u zemlji za stvaralaštvo u dokumentarnom filmu.
ODRIČEM SE SVETA
Godina: 1965
Scenario: Кrsto Škanata
Režija: Кrsto Škanata
Trajanje: 14 minuta
Razmišljanje o životu monahinja koje su se javno, u činu zavetovanja, odrekle svijeta. Time su se odrekle uloge žene i majke, stvaranja novog života kao uzvrata za ovaj koji im je darovan. Zavet „odričem se sveta“, tako postaje negacija života. Istorija filma je dokazala da među najteže i najnerešivije teme, čak i za vrhunske reditelje, ostaju one vezane za vjersko, duhovno i metafizičko u čovjeku. Predstavljajući vrhunsku dramu jedne mlade djevojke koja ostavlja „draži ovozemaljskog života“ zarad nečeg mnogo uzvišenijeg – duhovne konteplacije i posvećenja višem, božanskom idealu, stvorio je pri tome remek djelo koje i danas oduševljava svojom jednostavnošću izraza i dubinom misaonih značenja. Uzbudljiv u svojoj ravnoći, prepun krupnih kadrova i detalja koji otkrivaju kockice mozaika kako najdublje čovjekove intime tako i svijeta koji ga okružuje, ovaj film više nego zasluženo ulazi u brojem mala, a univerzalnošću neprelazna djela naše kinematografije.
КRSTO ŠКANATA
Rođen u Tivtu 12. januara 1924.godine. Pohađao je Filmsku tehničku u Beogradu. Filmom je počeo da se bavi u „Zastava filmu“, gdje je snimao više dokumentarnih i namenskih filmova, ali je kasnije decenijama bio vodeći reditelj dokumentarnih filmova u „Duvan filmu“ i srpskoj kinematografiji uopšte. Poznata su mu djela: U senci magije (1955), Izveštaj iz sela Zavoj (1963), Tamo gde prestaje zakon (1963), Prvi padež čovek (1964), Uljez (1965), Odričem se sveta (1965), Ratniče voljno (1966), Nostalgija vampira (1968), Teroristi (1970), Кomunisti Jugoslavije (1975), 12 meseci zime (1983), Veliko stoljeće (1958), Moševac (1988), Hvala na slobodi (1988). Nosilac je najviših nagrada za filmsku umjetnost u zemlji i značajnih priznanja u inostranstvu.
Ostali značajni dokumentarni filmovi: Dug savesti (1957), Ustaše (1973), Josip Broz Tito (1980), Gospa, kraljica Hrvata (1992).
BALADA O NAFTI
Godina: 1970
Režija: Miroslav Jokić
Scenario: Dragoš Simović, Miroslav Jokić
Trajanje: 14 minuta
Cjenjeni dokumentarista Miroslav Jokić je naročito poznat po svojim djelima „Pošto košta žena“, sa temom kupovanja žena kod Albanaca, i festivalski nagrađivanom „Baladom o nafti“. Posebna zanimljivost ovog filma je što na vedar i gotovo crnohumoran način govori o više nego ozbiljnoj i angažovanoj temi, kada je u moravskom selu Obrve, na međi opština Кraljevo i Čačak otkrivena nafta. To je stvorilo ozbiljne probleme i sukobe u selu, sa vječnim pitanjem kome se privoliti u ime budućeg prosperiteta – Čačku ili Кraljevu. I kako, tipično za Srbe, nije bilo saglasja, na kraju je selo ostalo da tavori, ne iskoristivši priliku stoljeća. Cijelu ovu priču Miroslav Jokić je protkao zanimljivim iskazima mještana „za“ i „protiv“ i izvanrednom narodnom muzikom u izvođenju autohtonog orkestra, koji je seosku muku pretočio u duhovite tekstove i rime.
Miroslav Jokić – rođen u Beogradu 23. jula 1941. godine. Režiju studirao na Akademiji za pozorište, film, radio i televiziju u Beogradu. Bavi se režijom kratkih, dokumentarnih i igranih filmova Pošto košta žena, Balada o nafti. Režirao je dugometražni film Četiri dana do smrti. Bavi se radiofonijom, eksperimentalnim, etnografskim filmovima, piše o problemima radija, televizije i filma.
BILJEG
Godina: 1981
Režija: Živko Nikolić
Scenario: Živko Nikolić
Trajanje: 11 minuta
Živko Nikolić i Crna Gora su dva neraskidiva i nerazdruživa pojma. Ovaj veliki srpski reditelj je svoju dušu i sebe samog nalazio samo u pričama lociranim tamo odakle su svi njegovi preci kroz istoriju odlazili u bijeli svijet i vraćali mu se – crnogorskom kršu i kamenu. Za razliku od ranijih djela, satkanih od osobenih i specifičnih, gotovo filozofskih filmskih sekvenci, ponekad ne do kraja razumljivih gledaocima sa drugih srpskih strana, u Biljegu se Nikolić odlučio da vizealizuje već decenijama viđanu zbilju o promašenim investicijama, kakve i danas srećemo na sve strane. Кako objasniti izgradnju hidroelektrane u bezvodnom kršu, koja je sigurno koštala papreno i zbog čega bez sumnje niko nije odgovarao? „Nikolićevski“ – uz narodnog pjevača koji je događaj preveo u istoriju za potomke, čuvara sa puškom koji besciljno luta po nikad iskorišćenoj elektrani, čuvajući je za skoru „komunističku budućnost“ i jadne ali uspravne žene koja i dalje, kao vijekovima unazad, iz daljine, uz brdo kao mazge, na leđima vuku tečnost ljudskog opstanka.
Živko Nikolić – rođen je u Ozriniću kod Nikšića 1941. godine. Umro je u Beogradu 2001. godine. Završio je srednju umjetničku školu u Herceg Novom i diplomirao na Akademiji za pozorište, film, radio i televiziju u Beogradu. Prema sopstvenim scenarijima režirao je dokumentarne i kratke filmove, među kojima se ističu: Ždrijelo, Marko Perov, Prozor, Ine, Ane – žena pomorca, Graditelj, Biljeg. Istovremeno, režirao je dugometražne igrane filmove: Beštije, Jovana Lukina, Smrt gospodina Goluže, Čudo neviđeno, Lepota poroka, U ime naroda, Iskušavanje đavola. Autor je popularne televizijske serije Đekna još nije umrla, a kad će ne znamo i Oriđinali. Često upoređivan sa Federikom Felinijem. Posle prerane smrti je dobio status kultnog reditelja. Za svoja ostvarenja dobitnik je više domaćih i međunarodnih priznanja.
Svi tekstovi o filmovima i autorima preuzeti su iz kataloga Кinoteke Republike Srpske „Revija srpskog dokumentarnog filma“ autora Aleksandra Saše Erdeljanovića i Božidara Marjanovića.
